-
-
De bus betalen met je smartphone
Ook in de stad Moulins is het inmiddels mogelijk.
-
Kan de Franse justitie de zaak van het milieu vooruithelpen?
Vier Franse verenigingen hebben justitie gevraagd een uitspraak te doen over de verantwoordelijkheid van de Franse staat inzake klimaatverandering. -
Wie blijven verstookt van snel internet?
Ondanks de voortschrijdende glasvezeldekking zullen veel huishoudens waarschijnlijk lang moeten wachten op een zeer snel internet, of zelfs op een goede (...)
-
-
De bus betalen met je smartphone
Ook in de stad Moulins is het inmiddels mogelijk.
-
Kan de Franse justitie de zaak van het milieu vooruithelpen?
Vier Franse verenigingen hebben justitie gevraagd een uitspraak te doen over de verantwoordelijkheid van de Franse staat inzake klimaatverandering.
Beginpagina ▶ Franse taal
▶ Oorsprong en dialecten
▶ Dialecten in Bourbonnais
▶ Woordenlijst en uitdrukkingen
Woordenlijst en uitdrukkingen
vrijdag 26 januari 2018, door
Bewerkt op donderdag 28 februari 2019
Een korte woordenlijst en enkele uitdrukkingen om een indruk te geven van het dialect Bourbonnais, ofwel Patois.
Dit is het vervolg van artikel: Voorbeelden van Bourbonnais
Woordenlijst
| Bourbonnais | Franse omschrijving | Nederlandse uitleg |
|---|---|---|
| à l’écoué | à l’abri | beschut |
| abonde | grande quantité | grote hoeveelheid |
| abraser | détruire, casser, démolir | slopen, vernietigen |
| acaboualer | couver une maladie | een ziekte onder de leden hebben |
| adauber | arranger, réparer | herstellen |
| aga don | regarde (diminutif de regarde donc) | kijk! (verkleinvorm van ’kijk nou’) |
| agaler | mettre de niveau, mettre en ordre | op gelijke hoogte brengen, op orde brengen |
| aluchon, arluchon | enfant malingre | kwaadaardig/ziekelijk kind |
| arcandier | voleur, vaurien, filou | dief, boefje, schurk |
| arpion | orteil | teen |
| artoupan | une personne suspecte, bizarre | vreemd, verdacht persoon |
| bachât | auge à cochons | een trog voor een varken |
| baraille | dispute | onenigheid |
| barbitra | écrit long et ennuyeux | lang en saai geschreven tekst |
| barbouillou | enfant avec la figure sale | kind met een vies gezicht |
| bassie | evier en pierre ou petit coin cuisine | stenen gootsteen of keukentje |
| bauge | grand sac | grote tas |
| belet | agneau | lam |
| berchou | qui a perdu une dent de devant | iemand die een voortand verloren heeft |
| berdin | fou, simple d’esprit | gek, simpel van geest De lettergreep re wordt in patois Bourbonnais uitgesproken als eur. Zo werd bredin berdin. |
| bergot | frelon | horzel, hoornaar |
| berjauder | secouer, remuer des choses, des objets | dingen door elkaar schudden |
| berouette | brouette. comme pour berdin, le re se prononce eur. | kruiwagen (uitleg als bij berdin) |
| berzin, berzine | fou, folle, dépressif | gek, depressief |
| besugne | vêtement | kleding |
| beugner | cogner | aanstoten, slaan. Een beugne is een klap, een stoot. |
| biaude | grande blouse | groet bloes |
| bigot (faire bigot) | mettre bas | neerzetten |
| biziot | propriétaire terrien parfois également agriculteur | grondeigenaar |
| boucan | du bruit | geluid, lawaai |
| bouchure | une trace | een haag en liefst met stekels |
| bouina | petit enfant | een klein kind |
| boulailler | pousser, bousculer | drukken, duwen |
| bounhoume | paysan | boer |
| bourri, bourricot | âne (animal) | een ezel (het dier) |
| bourse | porte-monnaie, portefeuille | portemonnee |
| bousiller | abîmer | bederven, kapot maken |
| bousson | paquet, tas d’habits en désordre, capharnaüm | rommelige stapel kleding |
| brailler | crier | schreeuwen, huilen, gillen |
| braillou | petit enfant qui braille | klein kind dat huilt |
| bredin | simple d’esprit | simpel van geest |
| brelotter | secouer | schudden |
| cacrot | sommet du crâne | bovenkant van het hoofd |
| cafergnon | petit pièce, réduit | kamertje |
| carne | viande dure et vieille | oud en hard vlees, een belediging die verwijst naar een slechte persoon (c’est une vieille carne) |
| catin | poupée | pop |
| catoles | excréments séchés qui pendent au derrière des animaux | gedroogde uitwerpselen hangend aan de achterkant van dieren |
| ch’ti, ch’tite | petit, petite | weinig, klein |
| chabrot | mettre du vin dans sa soupe | wijn aan soep toevoegen (faire chabrot) |
| chaleu | veilleuse | waakvlam |
| cheu | chez | bij |
| chialou | petit enfant qui pleure pour un oui ou pour un non | kindje dat huilt om een ja of nee |
| cobi | dindon | kalkoen |
| corniaule | gorge, gosier | keel, slokdarm |
| crassou | sale | vies |
| cro | mare | vijver |
| crognon | extrémité du pain | het uiteinde van het brood (kook wel: quignon de pain) |
| dâhu | bête imaginaire dont on faisait croire l’existence aux enfants | een denkbeeldig dier waarin men kinderen deed geloven |
| dâler | soleil ou chaleur intense | intense zonneschijn of hitte: ça dâle aujourd’hui |
| débeurnacler | tout sortir, déranger | alles eruit halen, in de war brengen |
| décaniller | mourir | sterven |
| dépenaillé | avoir les vêtements en désordre. | een rommeltje aan kleding hebben |
| dépenailler | déchirer | scheuren |
| dépoitrailler | avoir la poitrine dénudée | een blote borst hebben |
| drille | diarrhée | diarree |
| ébouellé | éventré, avachi | slungelig |
| ecouet | abri | schuilplaats (se mettre à l’écouet) |
| écrapoire | rateau | hark |
| elampé | vêtement tout détendu | ontspannen kleding |
| elarder | s’étaler de tout son long | languit gaan liggen, pronken, te koop lopen |
| emmanche | problème, complication | complicatie |
| feugnant | fainéant | luilak, nietsdoener |
| figot | feu | vuur |
| fluches | petites particules s’accrochant aux tissus | kleine deeltjes die aan doek of stof blijven kleven |
| gassouiller | barboter | borrelen |
| gâte | une fille, féminin de gât | een meisje, vrouwelijke vorm van gât |
| gibalbouser | mettre le désordre | een rommeltje maken |
| gibalbouser (être) | barbouillé | fig: besmeurd (bv: al a trop bu, al est tout gibalbousé) |
| gouiller | marcher dans un trou d’eau | in een waterplas lopen |
| gounelles | jupons | onderrok |
| gourgandine | fille facile | gemakkelijk meisje |
| graton | résidu de graisse de porc fondue | residu van gesmolten varkensvet (een specialiteit van Bourbonnaise is de pompe aux grattons) |
| grenouillat | petite mare | kleine vijver |
| jargeot | quelqu’un qui parle souvent et est un peu simple d’esprit | iemand die veel spreekt en een beetje simpel is |
| jau | coq | haan |
| jo | coq | een haan. Naam van een haan in een bekend streekverhaal. |
| liron | gros rat | een grote rat |
| lisette | un lézard | een hagedis |
| maraud | chat de gouttière | straatkat |
| margoulette | la tête | het hoofd. Het hoofd breken is se casser la margoulette. |
| masibler | abîmer, casser | vernietigen, kapot maken |
| maze | une fourmi | een mier |
| mazibler | abîmer | kapotmaken |
| mia, millat | clafoutis aux cerises | vruchtentaart (vlaai) met kersen |
| miater | mâcher longuement, sans avaler | lang kauwen zonder inslikken |
| mornifle | grosse gifle | grote klap (tussen een oorvijg en een stomp in) |
| mouret | abîmer | kapotmaken |
| neyos | noyaux | pitten (voornamelijk voor kersen) |
| niaquer | mordre | bijten (door een hond) |
| ouaille | brebis | ooi, schaap |
| oyas(se) | une pie | een ekster |
| patouille | faire de la patouille = faire de la boue | modder of vuil maken, troep maken: faire de la patouille |
| pessiaux | bouts de bois auxquels s’accrochent les légumes | stukken hout waaraan groente wordt vastgezet |
| petasser | raccommoder grossièrement. | grof herstellen |
| pitance | nourriture | voedsel (je moet de kost verdienen is il faut gagner sa pitance) |
| pluire | pleuvoir | regenen |
| pochon | sac en plastique | plastic zak |
| pontère | fille de mauvaise vie | slecht meisje |
| potin | bruit, tintamarre | lawaai, tumult |
| quetou | malade | ziek (een beetje ziek zijn is faire le quetou) |
| rassouiller | se rassouiller = se mouiller | nat worden, weken |
| ravauder | bricoler | klussen |
| rechigner | montrer de la résistance, de la mauvaise volonté | weerstand, slechte wil tonen |
| rouetton | petite ruelle | klein steegje |
| roulan | bohémien | Boheems |
| siau | un seau | een emmer (een emmer water is un siau d’eau) |
| soulot | ivrogne | dronkaard |
| taillon | quartier de fruit | kwart van een vrucht |
| taloche | gifle | oorvijg |
| tartouffe | pomme de terre | aardappel |
| trace | haie, bouchure | haag |
| troufignon | le derrière (le croupion pour les animaux) | Je achterste (de stuit bij vogels) |
| tuniaud | idiot, incapable | idioot, onbekwaam |
| verpi | vipère | adder |
| viouner (v) | aller vire (ca vioune) | omzwaaien, van richting veranderen |
| zieu | œil | oog |
Uitdrukkingen
| Uitdrukking | In het Frans, of een omschrijving | Voorbeeld |
|---|---|---|
| C’est-y que...? | est-ce que...? | c’est-y qu’ t’ vas sortir par ce temps ? |
| C’est-y pas...? | n’est-ce pas...? | c’est-y pas triste de voir ça ? |
| T’ vas-t-y...? | est-ce que tu vas...? Ga je..., heb je besloten te gaan... | t’ vas-t-y aller voir les voisins ? |
| A cause que | pourquoi? of parce que Waarom, of omdat | A cause que t’es pas venu ? - A cause que j’étais malade ! |
| J’y crains pas | j’aime bien | Tu aimes la pompe aux grattons ? -J’y crains pas ! |
| Y faut tout | Het is allemaal net genoeg, maar het is het maximum | Tu as froid ? -Non mais y faut tout. |
| Et pis pas tant | Wanneer je iemand wilt vertellen dat hij in zijn woorden overdrijft (tu pousses un peu, n’exagères pas) | Tu dors toujours jusqu’à 11h du matin ! -Et pis pas tant... |
| Ça se connaît | Om aan te geven dat men een gewenste verandering bemerkt | J’ai allumé le chauffage. -Ça se connaît. |
| Faire du profit | Iets levert wat op | Ça fait longtemps que tu l’as, ce pull. -Oui il fait bien du profit. |
| C’est pas de dépense | om aan te geven dat iets klein, bescheiden of discreet is (afhankelijk van de context) | Regarde la petite table que j’ai trouvée. -Elle n’est pas de dépense ! (waaruit moet worden begrepen dat de tafel niet veel plaats inneemt. |
| Avoir du temps de reste | Je neemt er wel de tijd voor! | Ce matin j’ai compté tous les oiseaux qui sont venus à la mangeoire. -T’as bin du temps de reste ! |
| Vouloir y voir | wordt gebruikt wanneer je je iets realiseert, maar min of meer onbewust | -La voisine a coupé son arbre. -Ah oui j’ai voulu y voir. Ik had de indruk dat er iets was veranderd, maar wist niet wat. |
| Ça ... mieux que ça ... pas | stelt je in staat twee situaties met elkaar te vergelijken die vaak elkaars tegenovergestelde zijn, waarbij benadrukt wordt dat één ervan gemakkelijker is | Ça y est on est redescendus de la colline. -Ça descend mieux que ça monte pas ! |
| Gagner la belle heure | vroeger dan voorzien vertrekken | Vous êtes déjà sortis de la réunion? -Oui on a gagné la belle heure. |
| Passer à plein les ballons | in grote hoeveelheid passeren | Cette fenêtre jointe mal, l’air froid passe à plein les ballons. |
| Fuir (of couler) comme une vache | veel, overvloedig, wanneer het gaat om een vloeistof (vloeibaar, soms gasvormig) | le tuyau de gaz fuit comme une vache, tout va sauter ! |
| xxxx heures et pas un chapeau de vendu | wordt gezegd wanneer we na een bepaalde tijd (je geeft de tijd aan) nog niets hebben gedaan, of dat er niets is gebeurd | |
| Allons-y casquette à la foire à chapeaux | wordt gebruikt als je naar een plek moet, een receptie, waar je je niet zo prettig voelt en geen zin hebt om te gaan | |
| J’y entrave couic | gebruikt wanneer je er niets van begrijpt | |
| Sortir de l’entaille | zich van een probleem ontdoen | On a crevé sur l’autoroute et la nuit tombe, on n’est pas sortis de l’entaille ! |
| A tant la bise et le grand vent | alles lukt, overvloed, zonder matiging, vooral als iemand iets geeft of verdeelt | Il est sans le sou, au bar, il a payé des coups à tant la bise et le grand vent. |
| Causer dans le poste | openhartig tegen iemand spreken, hem de waarheid vertellen | Il n’a pas encore fini de trier le courrier et il est parti fumer, je vais lui causer dans le poste ! |
| Etre dans le jus | overweldigd zijn | |
| Y faut s’en voir | je hebt niets voor niets, je moet er voor vechten | J’ai mis un mois avant d’obtenir ces papiers! Ah y faut s’en voir ! |
| Etre content du voyage | ironische manier om te zeggen dat je teleurgesteld of boos bent | Je venais de faire retapisser mon beau fauteuil et le chat s’est fait les griffes dessus! Je suis content du voyage! |
| Si y s’en retourne | als dat gebeurt... | |
| A tout de reste | een teken van een onstuitbaar verlangen, tot elke prijs | Le chien veut à tout de reste sortir dans le jardin. |
| C’est pas le feu | Het is niet groots, niet geweldig, niet geniaal, het is gemiddeld (kan gebruikt worden om een situatie, een show, een voorstel, een gezondheidstoestand te beschrijven) | |
| pleurer la marchandise | karig, gierig zijn. Integendeel, de negatieve wending duidt juist op verkwisting | Il a pleuré les haricots mais il n’a pas pleuré la crème ! |
Het volgende artikel in deze rubriek:
-
Dialect en plaatsnamen
Om een indruk te krijgen van de invloed van een dialect kunnen we kijken naar plaatsnamen.
Reacties
Allesfrans, ook voor:
-
Nieuws
Enkele subrubrieken met nieuwsberichten.
-
Medisch
Naar de dokter, de specialist, het ziekenhuis. Hoe werkt de zorgverzekering en hoe kom ik aan een nieuwe bril?
-
Frankrijk, het land
Informatie over het land Frankrijk met vooral geografische gegevens.
-
Overheid
Wat maakt de Franse overheid zoveel anders.
Allesfrans, ook voor:
-
Verzekeringen
Waar wijkt een Franse verzekering af van de Nederlandse...
-
Vakantie in Frankrijk
Genieten, maar je ook aan de regels houden...
-
Medisch
Naar de dokter, de specialist, het ziekenhuis. Hoe werkt de zorgverzekering en hoe kom ik aan een nieuwe bril?
